Een wip, klimrekje, schommel en een glijbaan. Liefst met kunstgras, een bankje en een hekje. Dan kan Jip of Janneke fijn spelen, vallen ze veilig op de dempende ondergrond, lopen ze niet weg, gaat er niks stuk en worden ze niet vies.
Helaas.
Traditionele speeltoestellen zijn gemaakt om veiligheid te waarborgen, zodat er binnen die grenzen beweging kan plaatsvinden. Het spel is bepaald: bij de trap omhoog, op je billen zitten en dan naar beneden glijden. Het toestel is ervoor gemaakt, als je het zo gebruikt dan is het veilig. Maar is dat het buitenspelen dat zó belangrijk is in de ontwikkeling van kinderen?
Buitenspelen is essentieel in de ontwikkeling
Voor iedereen, maar kinderen in het bijzonder, is het belangrijk om eigen grenzen te ontdekken. Al op heel jonge leeftijd is buiten zijn belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Steentjes verzamelen bijvoorbeeld. Dat bestaat uit hurken, bukken, bekijken, pakken, schoonmaken, opstaan, in de jaszak doen, eruit halen, laten zien, erover praten en ondertussen de omgeving in de gaten houden. Al deze facetten raken het creatieve deel, de communicatie, de grove motoriek en de fijne motoriek, terwijl de glijbaan enkel de grove motoriek en de communicatie raakt.
Nuttig voor alle leeftijden
Voor grotere kinderen werkt dat ook. De diepte van het water, de kans op de natte broek. Het risico van nog een tak hoger in de boom en de val naar beneden. Het overleg dat moet plaatsvinden om samen een hut te bouwen van de takken die je vindt in het bos. De samenwerking die je moet oefenen om die zware tak te versjouwen. De route die je moet bepalen over de stapstenen, omdat ze verschillend uit elkaar liggen. Elk spel en elke beweging stimuleert meerdere delen van het brein en draagt bij aan meerdere delen van de ontwikkeling.
Veiligheid is toch belangrijk?
Natuurlijk is veiligheid een belangrijk argument. Een onveilig speelgebied bevordert op geen enkele manier de ontwikkeling van onze kinderen, al was het alleen al omdat ze daar niet naar hartenlust kunnen ontdekken. Maar veiligheid moet ook in het juiste perspectief geplaatst worden. Veiligheid gaat niet alleen over het niet kunnen inschatten van het gevaar, maar ook over het niet kunnen beheersen van de gevolgen van het gevaar. Vrij vertaald dus dat wat er gebeurt als het toch mis gaat. Een kind van 6 kan prima een poosje uit het zicht van ouders spelen in het bos. Echter, wanneer het kind toch verdwaalt, is het nog niet in staat om die situatie te beheersen, dus de weg terug naar huis te vinden.
De andere kant van veiligheid
Maar veiligheid gaat verder dan dat. Veiligheid gaat ook over de gelegenheid om te kunnen ontsnappen aan pestgedrag, door het vermijden van andere kinderen en een eigen spel te kunnen spelen zonder elkaar in de weg te zitten. Veiligheid heeft ook te maken met het leren omgaan met risico’s, het bepalen en verleggen van de grenzen.
Een natuurlijk speelterrein inrichten doe je zo
Een goed speelterrein heeft een duidelijke opbouw waarbij verschillende gebruiksgroepen elkaar niet hoeven te verstoren. Eigenlijk is het heel simpel: begin met een gedeelte waar ouders kunnen zitten terwijl ze hun jonge kinderen kunnen zien. Maak die ruimte zo dat het voor die kinderen duidelijk is dat ze niet verder hoeven. Probeer een hekwerk te vermijden, maar biedt uitdagingen binnen het gebied.
Daar waar het toezicht wat lastiger is, maak je bijvoorbeeld gebruik van dichte struiklagen. Dat creëert direct een fijne beschutting voor het speelgebied voor de grotere kinderen. Houd alle openingen en doorloopmogelijkheden overzichtelijk vanaf zitplekken, zonder het gebied leeg te laten. Speel- en verstopbosjes of heuvels maken het gebied ook voor jonge kinderen erg aantrekkelijk. Dat vraagt dus om een scherp inzicht en een slimme indeling van de zitplekken versus de openingen en doorloopmogelijkheden.
Avontuurlijke speelbossen inrichten
In bossen waar hutten gebouwd mogen worden, is het belangrijk om ruime, overzichtelijke en toegankelijke paden te maken. Daarmee is het mogelijk om het spel te sturen binnen een bepaalde plek van het bos. Aan de randen is bijvoorbeeld met takkenrillen of een dicht aangeplante struiklaag het speelbos af te bakenen, waarna er ruimte is voor natuur. Door het speelgebied te voorzien van open plekken en duidelijke paden, is de weg terug steeds goed te vinden en ontstaat er dus ook een gevoel van veiligheid. Overzicht is dus belangrijk, maar niet té overzichtelijk.
Toegankelijk en veilig voor iedereen
Om een speelterrein ook toegankelijk te maken voor mindervaliden, is het wellicht aan te bevelen om een hoofdroute te maken door het hele terrein, voorzien van degelijk verhardingsmateriaal, waarvan steeds kan worden afgeweken door de bossen.
In het geval van waterpartijen, die in de ontwikkeling van onze kinderen zeker zijn aan te raden, is het ook van groot belang dat uit het water kunnen komen belangrijker is dan erin. Is er gelegenheid om een zwemgedeelte te maken? Zorg dan dat de oevers stevig én flauw zijn, zodat je er altijd weer uit kunt komen.
Laat het kind z’n eigen spel bepalen
Voor wat betreft dit en al het andere geldt eigenlijk dat we gelegenheid moeten bieden, maar het spel niet hoeven te bepalen. Zorg dus dat er takken zijn, dat er zand en water is, dat er fruitbomen groeien, insecten vliegen en bloemen bloeien. Kortom: dat het een aantrekkelijke plek is om op avontuur en ontdekking te gaan.
Mag er dan geen glijbaan worden geplaatst? Zeker wel! Niet iedereen heeft altijd de tijd om uitgebreid te spelen. Juist dan zijn speeltoestellen een hele fijne gelegenheid om toch naar buiten te kunnen en bezig te zijn. En reken dan maar zo: ieder kind dat buiten speelt, leert weer heel veel handige vaardigheden voor later!
